Khái niệm "Tỉnh" lần đầu tiên được dùng để chỉ loại đơn vị hành chính địa phương cấp cao nhất ở Việt Nam là vào năm 1831, trong cuộc cải cách hành chính của vua Minh Mạng nhà Nguyễn. Trước đó, hành chính Đàng Trong và Đàng Ngoài nhà Lê trung hưng, hành chính nhà Tây Sơn, và hành chính thời đầu nhà Nguyễn (thời vua Gia Long, Minh Mạng), thì khái niệm tương đương và là tiền thân của "Tỉnh" được gọi là Trấn. Thời kỳ đầu nhà Nguyễn, trên cấp trấn còn có cấp Tổng trấn, với 2 tổng trấn ở hai đầu đất nước là Bắc Thành và Gia Định Thành (quản lý hành chính được phân quyền bớt cho các tổng trấn ở xa triều đình trung ương), tuy nhiên các tỉnh ở miền trung thì thuộc trực tiếp triều đình Huế quản lý. Từ năm 1831 trở đi, giống như nhà Thanh Trung Quốc, nhà Nguyễn đặt ra tỉnh thay cho trấn (với 30 tỉnh trên cả nước vào thời kỳ nhà Nguyễn độc lập, kể cả kinh đô Huế), nhưng vẫn ghép từ 2 đến 3 tỉnh lại đặt dưới sự quản hạt của một viên quan Tổng đốc. Ban đầu, 17 tỉnh đầu tiên được lập ở Bắc Thành cũ vào tháng 10 (âm lịch) năm 1831 gồm: Hưng Hóa, Sơn Tây, Hà Tuyên, Bắc Thái, Bắc Ninh, Cao Lạng, Hải Dương, Quảng Yên, Nam Định, Hưng Yên, Hà Nội, Ninh Bình, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị. 1 năm sau, 12 tỉnh còn lại được lập ở Gia Định Thành cũ vào tháng 10 (âm lịch) năm 1832 gồm: Quảng Nam, Quảng Ngãi, Phú Yên, Bình Định, Bình Thuận, Khánh Hòa, Gia Định, Biên Hòa, Vĩnh Long, Định Tường, An Giang, Hà Tiên. Ngoài ra còn có phủ Thừa Thiên đặt Kinh đô, được xem là tương đương hàng tỉnh. Nhiều tỉnh Việt Nam ngày nay còn giữ nguyên tên gọi và ngày thành lập từ lần lập tỉnh đầu tiên các năm 1831-1832 trong cuộc cải cách hành chính thời Nguyễn triều Minh Mạng. Một vài tỉnh trong số đó còn hầu như ít thay đổi địa giới so với thời đó, như tỉnh Thanh Hóa.
Danh sách các tỉnh thành
1 An Giang 2 Bà Rịa-Vũng Tàu 3 Bạc Liêu 4 Bắc Kạn 5 Bắc Giang 6 Bắc Ninh 7 Bến Tre 8 Bình Dương 9 Bình Định 10 Bình Phước 11 Bình Thuận 12 Cà Mau 13 Cao Bằng 14 Cần Thơ (TP) 15 Đà Nẵng (TP) 16 Đắk Lắk 17 Đắk Nông 18 Điện Biên 19 Đồng Nai 20 Đồng Tháp 21 Gia Lai 22 Hà Giang 23 Hà Nam 24 Hà Nội (TP) 25 Hà Tây 26 Hà Tĩnh 27 Hải Dương 28 Hải Phòng (TP) 29 Hòa Bình 30 Hồ Chí Minh (TP) 31 Hậu Giang 32 Hưng Yên 33 Khánh Hòa 34 Kiên Giang 35 Kon Tum 36 Lai Châu 37 Lào Cai 38 Lạng Sơn 39 Lâm Đồng 40 Long An 41 Nam Định 42 Nghệ An 43 Ninh Bình 44 Ninh Thuận 45 Phú Thọ 46 Phú Yên 47 Quảng Bình 48 Quảng Nam 49 Quảng Ngãi 50 Quảng Ninh 51 Quảng Trị 52 Sóc Trăng 53 Sơn La 54 Tây Ninh 55 Thái Bình 56 Thái Nguyên 57 Thanh Hóa 58 Thừa Thiên – Huế 59 Tiền Giang 60 Trà Vinh 61 Tuyên Quang 62 Vĩnh Long 63 Vĩnh Phúc 64 Yên Bái
Việt Nam có 63 tỉnh thành phố trực thuộc Trung ương, trong đó có 58 tỉnh và 5 thành phố (Hà Nội, Hải Phòng, Đà Nẵng, Thành phố Hồ Chí Minh, Cần Thơ). Ngoài 5 thành phố lớn trực thuộc Trung ương như trên thì Việt Nam có tới 71 thành phố trực thuộc tỉnh. Trong đó tỉnh có nhiều thành phố trực thuộc nhất là tỉnh Quảng Ninh (4 thành phố trực thuộc gồm: Móng Cái, Cẩm Phả, Uông Bí, Hạ Long). Hiện nay chỉ có tỉnh Đắk Nông không có thành phố trực thuộc.
Xem thêm: vùng kinh tế việt nam